Dede Bağlaması’nın kültürel ve organolojik özelliklerinin incelenmesi

Öz

Bu çalışmada, bağlama türlerinden bir olan Dede Bağlaması’nın kültürel boyutu, yapımı ve teknik özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Dede Bağlaması, Türkiye’de alevi kültüründe önemli bir unsurdur. Bu çalışma hem kültürel hem organolojik açıdan oldukça önemlidir. Araştırmada, nitel araştırma türlerinden durum çalışması ve doküman analizi kullanılmıştır. Araştırmada, uzman görüşü olarak bir Dede Bağlaması yapım ustasının görüşleri alınmıştır. Araştırma sonucunda; iki tür dede bağlamasının olduğu, birinin 3 grup telli (bu 3 telin inançsal bir karşılığının olduğu), (re-sol-la)  bağlama düzeni akort sisteminde ve tekne boylarının 30 ile 42 cm aralığında olduğu, 3 grup telli dede bağlamasının ve akort sisteminin hem uzun saplı hem de kısa saplı olarak kullanılan kendi içinde iki türünün daha olduğu belirlenmiştir. Yapım aşamalarındaki kullanılan ağaç materyallerinin benzerlik gösterdiği, boyutlarında farklılıklar olduğu, kullanılan tekne formlarının genel itibariyle benzerlik gösterdiği oyma tekne, balta tekne, yarım armut tekne, yaprak tekne (dilimli tekne) ve baltaya göre daha yuvarlak formlarda hem oyma hem de yaprak tekne türlerinin kullanıldığı, kapak (ses tablosu) olarak aynı tür ağaçların kullanıldığı, kullanılan kulak (burgu) sayısının tel sayılarına göre değiştiği, buna karşılık perde sayılarının çoğunlukla aynı sayıda benzer olduğu, perde sayılarının değişiklik göstermekle birlikte genellikle benzer olduğu ve 12 perde sayısının Alevi Bektaşi inancındaki 12 imamları temsil ettiği inancının benimsendiği, ses genişliklerinin 1,5 oktav ile 2 oktavlık bir genişlikte olduğu görülmüştür. Ses (rezonans) deliklerinin bazılarında olmadığı olanlarda da açılış yeri ve sayılarının benzerlik göstermekle birlikte farklı sayı ve ölçülerde büyüklük ve küçüklükte olduğu, iki eşik türünün olduğu, cila olarak bağlama yapımında kullanılan ortak türlerin kullanıldığı görülmüştür. İlerideki araştırmalar için Dede Bağlaması’nın farklı yörelerdeki örnekleri ve farklı ustaların görüşleri incelenebilir. Bunun yanında Dede Bağlaması’nın akustik özelikleri ile ilgili araştırmaların da yapılması önerilebilir.